Konstantin Gorbatov

Konstantin Ivanovitsj Gorbatov (1876-1945) was een vooraanstaande Russische postimpressionistische schilder, geroemd om zijn lyrische landschappen die zowel de nostalgische charme van het oude Rusland als de zonovergoten schoonheid van Italië vastlegden. Geboren in Stavropol aan de Wolga, begon Gorbatovs artistieke reis niet met schilderen, maar met architectuur. Na zijn studie civiele techniek in Riga verhuisde hij in 1904 naar Sint-Petersburg, waar hij zich eerst inschreef aan de Baron Stieglitz School voor Technisch Tekenen en vervolgens aan de architectuurafdeling van de Keizerlijke Academie van Kunsten. Een jaar later vond hij zijn ware roeping en stapte over naar de schilderafdeling om te studeren onder de gerenommeerde landschapskunstenaars Nikolaj Dubovskoj en Alexander Kiselev. Deze architecturale achtergrond gaf hem een sterk gevoel voor compositie, wat een kenmerk zou worden van zijn harmonieuze stadsgezichten.

Gorbatovs vroege carrière werd gekenmerkt door een unieke samensmelting van de realistische traditie van de Peredvizjniki (De Zwervers) met de opkomende invloed van het impressionisme. Hij verwierf faam met zijn afbeeldingen van het Russische provinciale leven, waarbij hij oude steden als Pskov en Novgorod schilderde met een romantische, bijna eerbiedige sfeer. Zijn talent werd snel erkend; in 1910 won hij een prijs voor "Vismarkt aan de rivier de Pskov". Een jaar later kreeg hij de titel "Kunstenaar" en ontving hij een gouden medaille op een internationale tentoonstelling in München voor zijn historische doek "Ze hebben de kust bereikt". Dit succes leverde hem een beurs op voor een cruciale reis naar Europa in 1912, die de koers van zijn artistieke stijl diepgaand zou veranderen.

Op uitnodiging van de schrijver Maxim Gorki reisde Gorbatov naar Italië, waar hij Rome en het eiland Capri bezocht. Het schitterende mediterrane licht was een openbaring die zijn palet en techniek transformeerde. Hij omarmde helderdere, levendigere kleuren en een lossere, gebroken penseelstreek die kenmerkend was voor het postimpressionisme. Zijn doeken werden decoratiever en optimistischer, gevuld met de warmte en gloed van de Italiaanse kust. Deze nieuwe stijl was een perfect middel voor wat hij het doel van de kunst noemde: een "viering". De onrust van de Russische Revolutie van 1917 bracht hem er echter toe zijn vaderland in 1922 definitief te verlaten. Hij keerde terug naar zijn geliefde Italië, vestigde zich eerst op Capri en later in Venetië, waar hij enkele van zijn meest vreugdevolle en commercieel succesvolle werken produceerde.

In 1926 verhuisde Gorbatov naar Berlijn, dat toen een bruisend centrum was voor de Russische emigrantengemeenschap. Hij werd al snel een gevestigde en gerespecteerde figuur binnen een artistieke kring waartoe ook Leonid Pasternak en Ivan Mjasojedov behoorden. Hij exposeerde zijn werk op grote schaal in heel Europa en Amerika, en bleef zijn zonnige Italiaanse vergezichten schilderen, terwijl hij ook nostalgische scènes uit Rusland volledig uit zijn geheugen recreëerde. Deze ingebeelde Russische landschappen waren vaak doordrenkt met hetzelfde mediterrane licht, waardoor een unieke synthese van zijn verleden en heden ontstond. Zijn meesterwerk uit 1913, "De onzichtbare stad Kitezj", dat inspiratie putte uit de Russische folklore, is een uitstekend voorbeeld van zijn vermogen om mythe, herinnering en een moderne, levendige gevoeligheid te vermengen.

De laatste jaren van Gorbatovs leven waren vol ontberingen. De opkomst van het naziregime in Duitsland leidde tot een vijandig cultureel klimaat, en de vraag naar zijn lyrische schilderstijl nam af. Als Sovjetburger in ballingschap mocht hij het land tijdens de Tweede Wereldoorlog niet verlaten. Geïsoleerd en verarmd doorstonden hij en zijn vrouw de oorlogsjaren in Berlijn. Gorbatov stierf op 24 mei 1945, slechts enkele weken na de overwinning van de geallieerden. Tragisch genoeg pleegde zijn rouwende vrouw, Elena, kort daarna zelfmoord. In een laatste daad van toewijding aan zijn vaderland liet Gorbatov zijn volledige resterende collectie werken na aan de Academie van Kunsten in Leningrad. Na decennia van obscuriteit in de Sovjet-Unie vanwege zijn status als emigrant, is zijn nalatenschap sindsdien terecht hersteld, en wordt hij nu gevierd als een sleutelfiguur van de Russische kunst in het buitenland, herinnerd om zijn meesterlijke vermogen om het leven niet weer te geven zoals het was, maar zoals het had kunnen zijn - een wereld badend in eeuwig zonlicht en harmonie.