Gustaw Doré

Paul Gustave Louis Christophe Doré (1832–1883) był francuskim artystą o niezwykłej wszechstronności, którego płodna twórczość jako grafika, ilustratora, malarza, karykaturzysty i rzeźbiarza pozostawiła niezatarty ślad w kulturze wizualnej XIX wieku i później. Urodzony w Strasburgu, Doré od najmłodszych lat wykazywał niezwykły talent artystyczny, tworząc ilustrowane albumy i opowiadania już jako dziecko, pod wpływem takich postaci jak J.J. Grandville i Rodolphe Töpffer. W wieku 15 lat rozpoczął już karierę zawodową w Paryżu, pracując jako karykaturzysta dla satyrycznego pisma Charlesa Philipona *Le Journal pour rire*. Ta wczesna praca doskonaliła jego umiejętności rysunkowe i kompozycji narracyjnej, kładąc podwaliny pod jego późniejsze, bardziej ambitne projekty. W tym okresie stworzył również kilka nowatorskich komiksów tekstowych, w tym *Les Travaux d'Hercule* (1847), co uczyniło go pionierem w tej dziedzinie.

Do prawdziwego międzynarodowego rozgłosu Doré doszedł w latach 50. i 60. XIX wieku, kiedy zaczął ilustrować wielkie klasyki literatury światowej. Jego pomysłowe i dramatyczne drzeworyty do dzieł Rabelais'go (1854), Balzaka (*Contes drolatiques*, 1855), *Piekła* Dantego (1861) i Biblii (1866) były monumentalnymi osiągnięciami, które głęboko rezonowały z publicznością. Te wydania, często w dużych formatach, były szeroko rozpowszechniane w Europie i Stanach Zjednoczonych, czyniąc Dorégo jednym z najsłynniejszych ilustratorów swojej epoki. Ilustrował obszerną listę autorów, w tym Cervantesa (*Don Kichot*), Miltona (*Raj utracony*), Lorda Byrona, Edgara Allana Poe („Kruk”), Coleridge'a („Rymy o starym marynarzu”) i Tennysona (*Idylle królewskie*). Jego płodna twórczość była możliwa dzięki dużej pracowni drzeworytników, którzy skrupulatnie przenosili jego rysunki na klocki do druku, umożliwiając masową produkcję i szeroką dostępność.

Mimo ogromnej popularności jako ilustrator, Doré żywił ambicje bycia uznanym za poważnego malarza i rzeźbiarza. Był artystą proteuszowym, biegłym jako rysownik, akwarelista, malarz i rzeźbiarz, podejmującym gatunki od satyry po religię, i formaty od szkiców po monumentalne płótna. Jednak jego obrazy, choć często o wielkiej skali i dramatycznej tematyce, jak *Dante i Wergiliusz w dziewiątym kręgu Piekła* (1861) i *Chrystus opuszczający Pretorium*, spotkały się z odrzuceniem współczesnych krytyków sztuki, podobnie jak jego rówieśnika Édouarda Maneta. Krytycy często z podejrzliwością patrzyli na jego wirtuozerię i wszechstronność, a jego popularny sukces być może utrudnił mu akceptację w elitarnym świecie sztuki. W 1867 roku współzałożył Doré Gallery w Londynie, która wystawiała jego prace i promowała jego międzynarodową reputację, szczególnie w Wielkiej Brytanii.

Doré podjął kilka znaczących projektów, które podkreśliły jego różnorodne zainteresowania. Jego współpraca z Blanchardem Jerroldem przy *Londyn: Pielgrzymka* (1872), zawierająca 180 rycin, zaoferowała potężny i czasami ponury portret wiktoriańskiego Londynu, zbierając zarówno pochwały za żywość, jak i krytykę za skupienie się na ubóstwie. Jego ilustracje do *Don Kichota* Cervantesa stały się ikoniczne, kształtując wizualną reprezentację postaci dla pokoleń. Tematy religijne były centralne w jego twórczości, przynosząc mu tytuł „malarza kaznodziei”, zwłaszcza po ilustracjach do Biblii. Doskonale radził sobie również jako malarz pejzażysta, szczególnie regionów górskich, inspirowany podróżami po Alpach, Pirenejach, Szkocji i Hiszpanii, tworząc spektakularne i liryczne wizje, które często przywoływały poczucie wzniosłości.

Styl artystyczny Dorégo charakteryzował się „wizjonerskim okiem”, dramatycznymi kompozycjami, teatralną siłą oraz skłonnością do fantastyki i wzniosłości. Jego zdolność do tworzenia żywych, zapadających в pamięć obrazów dla złożonych narracji literackich i religijnych była niezrównana. Chociaż współcześni krytycy mogli być podzieleni, jego twórczość głęboko wpłynęła na kolejne pokolenia. Uważany jest za jednego z ojców założycieli komiksu, a jego język wizualny wywarł trwały wpływ na kino, od jego najwcześniejszych dni. Jego ilustracje do Biblii i Dantego, w szczególności, pozostają głęboko wryte w zbiorową świadomość. Dziedzictwo Dorégo to dziedzictwo mistrza opowiadacza historii w formie wizualnej, którego wyobrażone światy wciąż urzekają publiczność.

Gustaw Doré nigdy się не ożenił i przez większą część dorosłego życia mieszkał z matką po śmierci ojca w 1849 roku. Pozostał oddany swojej sztuce, niestrudzenie pracując w różnych mediach. Pomimo krytycznych niepowodzeń w malarstwie i rzeźbie – rzeźbą zajął się późno, w 1877 roku, tworząc dzieła takie jak *Przeznaczenie i Miłość*, ale nigdy nie osiągnął uznania, którego pragnął w tej dziedzinie – jego pasja do tworzenia nigdy nie osłabła. W 1861 roku został Kawalerem Legii Honorowej. Doré zmarł na atak serca в Paryżu 23 stycznia 1883 roku w wieku 51 lat, po krótkiej chorobie. W chwili śmierci był pochłonięty tym, co miało być kolejnym monumentalnym projektem: ilustrowaniem dzieł wszystkich Szekspira.