Aleksiej Kondratjewicz Sawrasow

Aleksiej Kondratjewicz Sawrasow, kluczowa postać w sztuce rosyjskiej, urodził się w Moskwie 24 maja 1830 roku w rodzinie kupieckiej. Jego wrodzony talent do rysunku objawił się wcześnie, co doprowadziło go, po początkowej dezaprobacie ojca, do zapisania się do Moskiewskiej Szkoły Malarstwa, Rzeźby i Architektury (MSPSA) około 1844 roku. Pod kierunkiem profesora Karola Rabusa, znanego pejzażysty, Sawrasow doskonalił swoje umiejętności i ukończył szkołę w 1850 roku. Natychmiast poświęcił się malarstwu pejzażowemu, gatunkowi, który zrewolucjonizował. Jego wczesne prace już zapowiadały wielki talent, sugerując głęboką więź z naturą, która zdefiniuje całą jego twórczość. Ten okres położył podwaliny pod jego późniejsze eksploracje subtelności rosyjskiego pejzażu, wykraczające poza zwykłe odwzorowanie w celu uchwycenia jego duszy.

Artystyczna podróż Sawrasowa naznaczona była znaczącym rozwojem i wpływowymi spotkaniami. Podróż na Ukrainę w 1852 roku poszerzyła jego horyzonty. W 1854 roku zaproszenie od Wielkiej Księżnej Marii Nikołajewny, prezes Cesarskiej Akademii Sztuk Pięknych, zaprowadziło go do Petersburga, gdzie jego obraz „Widok w okolicach Oranienbaumu” przyniósł mu tytuł akademika. Po powrocie do Moskwy został szanowanym nauczycielem w swojej alma mater, MSPSA, w 1857 roku. Jego podróże europejskie w latach 60. XIX wieku, w tym wizyta na Wystawie Międzynarodowej w Londynie, miały charakter transformacyjny. Szczególnie zaimponował mu angielski malarz John Constable i szwajcarski artysta Alexandre Calame, których podejście do pejzażu wzmocniło jego własny, rodzący się styl. Te doświadczenia pomogły mu skrystalizować wizję wyjątkowo rosyjskiej formy sztuki pejzażowej, która podkreślała rezonans emocjonalny – „pejzaż liryczny” lub „pejzaż nastrojowy”, którego jest uważany za twórcę.

Szczyt kariery Sawrasowa przypadł na rok 1871 wraz z obrazem „Gawrony przyleciały”. Ten ikoniczny obraz, przedstawiający prostą, lecz głęboko sugestywną scenę gawronów powracających do gniazd wczesną wiosną w pobliżu Monasteru Ipatiewskiego w Kostromie, stał się kamieniem milowym w sztuce rosyjskiej. Doskonale oddawał jego styl pejzażu lirycznego, ukazując subtelne przejście natury od zimy do wiosny z głęboką emocjonalną głębią. Obraz przyniósł mu szeroką sławę i oznaczał nowy kierunek w sztuce pejzażowej, odchodząc od akademickiego romantyzmu. W 1870 roku Sawrasow został członkiem założycielem Pieriedwiżników („Wędrowców”), grupy artystów realistów, którzy dążyli do uczynienia sztuki bardziej dostępną i istotną для rosyjskiego ludu. Inne godne uwagi dzieła z tego okresu to „Łosiny Ostrow w Sokolnikach” (1869) i „Droga wiejska” (1873), wszystkie odzwierciedlające jego głęboką miłość do zwyczajnej, lecz poetyckiej rosyjskiej wsi.

Mimo artystycznych triumfów, późniejsze życie Sawrasowa było pełne osobistych tragedii i upadku. Śmierć córki w 1871 roku jest często wymieniana jako punkt zwrotny, prowadzący do kryzysu w jego sztuce i stopniowego popadania w alkoholizm. Jego małżeństwo z Sofią Karłowną Hertz, siostrą historyka sztuki Karola Hertza, ostatecznie się rozpadło. Do 1882 roku jego zmagania doprowadziły do zwolnienia ze stanowiska nauczyciela w MSPSA. Artysta, który niegdyś był na czele rosyjskiego malarstwa pejzażowego, spędził ostatnie lata w biedzie i zapomnieniu, często tułając się od schroniska do schroniska. Jego twórczość zmalała, a zdrowie podupadło. Aleksiej Sawrasow zmarł 8 października 1897 roku w Moskwie, a na jego pogrzebie obecnych było tylko kilku żałobników, w tym jego mecenas Paweł Trietiakow.

Niemniej jednak, dziedzictwo Aleksieja Sawrasowa jako twórcy rosyjskiego pejzażu lirycznego jest niezatarty. Uczył swoich uczniów, w tym przyszłych luminarzy, takich jak Izaak Lewitan i Konstantin Korowin, postrzegania „duszy” natury i wyrażania jej poetyckich cech. Sam Lewitan nazwał Sawrasowa „twórcą rosyjskiego pejzażu”, podkreślając zdolność swojego nauczyciela do ukazywania „lirycznego charakteru malarstwa pejzażowego” i jego „bezgranicznej miłości do ojczyzny”. Głęboka innowacja Sawrasowa polegała na jego zdolności do odnajdywania i przekazywania głębokiego duchowego piękna в najzwyklejszych, niepozornych zakątkach rosyjskiej ziemi, przekształcając proste sceny w potężne emocjonalne wypowiedzi. Jego twórczość przesunęła punkt ciężkości rosyjskiego malarstwa pejzażowego w kierunku bardziej intymnej, emocjonalnej i wyraźnie narodowej ekspresji, wpływając na pokolenia artystów.