ในฉากที่เป็นสัญลักษณ์นี้จากประวัติศาสตร์ปรัชญา อากาศหนาแน่นไปด้วยความตึงเครียดและอารมณ์ลึกซึ้ง ตัวละครที่อยู่ตรงกลางคือโสกราตีสถูกเป็นภาพการยอมรับชะตากรรมด้วยความเด็ดเดี่ยว ร่างกายของเขาไม่มีเสื้อผ้า ถูกไฟจะส่องแสงในบรรยากาศทำให้เกิดความตัดกันอย่างชัดเจนกับมุมมืด ๆ ของเรือนจำที่ทำจากหินรอบตัวเขา ศิลปินใช้เทคนิคชาร์รอสกูโรอย่างชำนาญ เพื่อไม่เพียงแต่เน้นโสกราตีส แต่ยังช่วยให้ความสนใจกับใบหน้าหลายประการที่อยู่รอบเขา ซึ่งแต่ละใบมีการแสดงออกถึงความสิ้นหวังและความไม่เชื่อ ข้อมือที่ยื่นออกไปเหมือนกำลังชี้นำการสนทนา แสดงถึงแก่นแท้ของการค้นคว้าทางปรัชญา แม้ในช่วงเวลาที่มีผลร้ายก็ยังคงมีการหาความเข้าใจ

สีสันของภาพถูกตัดทอนอย่างจงใจ มืดหม่นโดยการควบคุมโทนสีพื้นซึ่งได้แก่สีเหลืองและน้ำตาลที่ให้ความรู้สึกอึมครึม อย่างไรก็ตาม ชุดเยื้องของผู้เห็นเหตุการณ์ที่มีสีแดงสว่างและสีน้ำเงินเพิ่มสีสันให้กับสภาพแวดล้อมที่มืดมิด ส่งผลให้ภาพมีอารมณ์ที่แน่นหนา ทำให้รู้สึกถึงความเจ็บปวดที่มาจากตัวละครที่เศร้าโศกทางซ้าน หมดหนทางอย่างเด่นชัด ขณะที่คนอื่น ๆ โน้มไปข้างหน้า หลงใหลในความมุ่งมั่นที่ไม่เปลี่ยนแปลงของโสกราตีส การจัดวางนำสายตาของผู้ชมไปทั่วภาพ จึงสร้างความลื่นไหลของจังหวะระหว่างความสิ้นหวังกับความพยายามในการค้นคว้าปรัชญา บันทึกความซับซ้อนของอารมณ์มนุษย์ต่อหน้าความเศร้าโศก

ในทางประวัติศาสตร์ งานศิลปะชิ้นนี้มีความถี่สูงในยุคสมัยของความสว่างที่เกิดขึ้นและสะท้อนถึงวัฒนธรรมที่ต้องเผชิญหน้ากับเหตุผล คุณค่าทางศีลธรรม และผลลัพธ์จากความคิด โสกราตีสไม่เพียงแต่เป็นบุคคลในอดีตแต่มันยังเป็นสัญลักษณ์ของการต่อสู้ตลอดกาลที่เกิดขึ้นในการค้นหาความรู้ ภาพนี้จึงไม่ใช่การแสดงออกทางวิชาการของช่วงเวลา แต่ยังสื่อถึงการเรียนรู้ทางปรัชญาที่จะกำหนดการดำรงอยู่ของมนุษย์ และทำให้มันกลายเป็นงานสำคัญทั้งในศิลปะและทฤษฎีของการคิด