Jenaro Pérez Villaamil

Jenaro Pérez Villaamil y d'Huguet (1807-1854) staat bekend als de belangrijkste figuur in de Spaanse romantische landschapsschilderkunst, een productieve kunstenaar wiens werk de monumentale en pittoreske essentie van Spanje en daarbuiten vastlegde. Geboren in Ferrol, Galicië, op 3 februari 1807, was Villaamils vroege leven verweven met militaire bezigheden. Hij schreef zich in aan de militaire academie in Santiago de Compostela, waar zijn vader lesgaf, en volgde later literaire studies in Madrid. Zijn traject veranderde echter drastisch in 1823 toen hij, na gevochten te hebben tegen absolutistische troepen en gewond te zijn geraakt, als krijgsgevangene naar Cádiz werd gebracht. Het was hier, te midden van tegenspoed, dat zijn artistieke neigingen echt tot bloei kwamen, wat hem ertoe bracht te studeren aan de Escuela de Bellas Artes in Cádiz en een carrière te beginnen die de landschapsschilderkunst in Spanje zou herdefiniëren.

De vroege jaren 1830 markeerden een belangrijke periode van ontwikkeling en reizen voor Pérez Villaamil. Van 1830 tot 1833, vergezeld door zijn broer Juan, eveneens schilder, waagde hij zich naar San Juan, Puerto Rico. Daar namen zij de decoratie van het Teatro Tapia op zich, werkten als scenografen en verfijnden hun artistieke vaardigheden in een nieuwe omgeving. Bij zijn terugkeer naar Spanje in 1833 bleek een cruciale ontmoeting in Sevilla met de beroemde Schotse schilder David Roberts transformerend te zijn. Roberts, een meester in de Britse romantische landschapsstijl, oefende een beslissende invloed uit op Villaamil, en vormde zijn benadering van compositie, licht en de weergave van architectonische grandeur, een stijl die hij de rest van zijn carrière hartstochtelijk zou nastreven.

Nadat hij zich in 1834 in Madrid had gevestigd, integreerde Pérez Villaamil zich snel in het levendige artistieke milieu van het romantische tijdperk, en zijn talent kreeg steeds meer erkenning. Het jaar daarop, in 1835, werd hij gekozen tot erelid van de prestigieuze Real Academia de Bellas Artes de San Fernando op het gebied van landschapsschilderkunst. Als actieve deelnemer aan het culturele leven van de hoofdstad behoorde hij in 1837 tot de oprichters van het Liceo Artístico y Literario Español, waar hij later belangrijke onderwijs- en administratieve functies bekleedde. Zijn groeiende statuur werd verder geconsolideerd in 1840 toen hij werd benoemd tot erehofschilder van koningin Isabella II, en spectaculaire landschappen en monumentale interieurs produceerde voor de koninklijke collectie.

De politiek turbulente periode van het regentschap van generaal Espartero (1840-1844) zag Pérez Villaamil in zelfopgelegde ballingschap, voornamelijk in Frankrijk en België, ogenschijnlijk voor artistieke zaken. Deze periode in het buitenland was immens productief. Hij reisde uitgebreid door Europa, nam opdrachten aan van vorsten en ging om met belangrijke politieke en culturele figuren. Cruciaal was dat het in deze tijd was, in Parijs (1842-1843), dat hij zijn magnum opus publiceerde, "España artística y monumental". Dit rijkelijk geïllustreerde boek, met litho's die grotendeels gebaseerd waren op zijn eigen tekeningen met teksten van Patricio de la Escosura, werd een van de mooiste en meest invloedrijke reisboeken van de Spaanse romantiek, en toonde het monumentale erfgoed van Spanje. Zijn internationale faam groeide, wat hem het Legioen van Eer opleverde van koning Lodewijk Filips van Frankrijk en hem tot Ridder in de Leopoldsorde van België maakte.

Bij zijn terugkeer naar Madrid in 1844, na de val van Espartero, hervatte Pérez Villaamil zijn prominente rol in de Spaanse kunstwereld. In 1845 werd hij benoemd tot adjunct-directeur en professor landschapsschilderkunst aan de Real Academia de San Fernando, en werd later directeur. Vanaf 1848 gaf hij ook les in landschapsschilderkunst aan de Escuela Preparatoria de Ingenieros Civiles y Arquitectos. Zijn volwassen artistieke stijl werd gekenmerkt door een boeiende mix van fantasie en observatie. Hij overdreef vaak de schaal van gebouwen om hun indrukwekkendheid te vergroten, en gebruikte warme, briljante, goudkleurige paletten en een dampige atmosfeer die objecten omhulde en afstanden verzachtte. Zijn olieverfschilderijen, meestal van klein tot middelgroot formaat, vertoonden een sterke tekening en een krachtige impasto-techniek. Als magnifiek aquarellist en een vloeiend tekenaar stonden zijn schetsen bekend om hun elegantie en kracht. Zijn werk kreeg internationaal veel lof, met name van Charles Baudelaire op de Parijse Salon van 1846.

De productieve output van Jenaro Pérez Villaamil, die een groot aantal schilderijen, aquarellen en schetsen omvat, was voornamelijk gericht op panoramische uitzichten op monumenten, steden en natuurlijke landschappen. Dit waren geen louter topografische registraties, maar werden getransformeerd door zijn romantische verbeelding om spectaculaire en grandioze effecten te bereiken, doordrenkt met een uitgesproken decoratief gevoel. Toch behielden ze een beschrijvende kwaliteit die hij van Roberts had geleerd, en legden ze de geest van de reizende kunstenaar vast. Tot 1852 bleef hij uitgebreid door Spanje reizen op zoek naar nieuwe vergezichten. Helaas werd zijn briljante carrière afgebroken door een leverziekte, en hij stierf in Madrid op 5 juni 1854, op slechts zevenenveertigjarige leeftijd. Pérez Villaamil liet een onuitwisbare erfenis na, initieerde de systematische cultivatie van landschapsschilderkunst in Spanje en verstevigde zijn plaats als de belangrijkste romantische meester in het genre.