Γιαν βαν Χόισουμ

Ο Γιαν βαν Χόισουμ (ή Γιαν βαν Χάισουμ), γεννημένος στο Άμστερνταμ στις 15 Απριλίου 1682 και αποθανών εκεί στις 8 Φεβρουαρίου 1749, αποτελεί έναν από τους πιο διακεκριμένους ζωγράφους της Ολλανδικής Χρυσής Εποχής, ιδιαίτερα φημισμένος για τις εξαίσιες νεκρές φύσεις λουλουδιών του. Ήταν ο μεγαλύτερος γιος του Γιούστους βαν Χόισουμ του Πρεσβύτερου, ενός πολυσχιδούς καλλιτέχνη γνωστού για τις ανθογραφίες και τα διακοσμητικά έργα, και της Μαργκρίτγε Σούτεν. Ο Γιαν μεγάλωσε σε καλλιτεχνικό περιβάλλον· οι αδελφοί του Γιάκομπ, Γιούστους ο Νεότερος, και ο ετεροθαλής αδελφός του Μίχιελ έγιναν επίσης ζωγράφοι, συνεχίζοντας την οικογενειακή παράδοση. Ο παππούς του, Γιαν βαν Χόισουμ ο Πρεσβύτερος, ήταν γνωστός για τη διακόσμηση θυρών και βάζων. Αυτή η πρώιμη εμβάπτιση σε μια ακμάζουσα οικογενειακή καλλιτεχνική επιχείρηση παρείχε στον Γιαν θεμελιώδη εκπαίδευση στις διακοσμητικές τέχνες από νεαρή ηλικία.

Ο Βαν Χόισουμ έλαβε την αρχική του καλλιτεχνική καθοδήγηση από τον πατέρα του, αλλά το έμφυτο ταλέντο του γρήγορα του επέτρεψε να ξεπεράσει τον μέντορά του. Πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στο Άμστερνταμ, όπου παντρεύτηκε την Ελίζαμπεθ Τάκενς το 1704. Μαζί απέκτησαν δώδεκα παιδιά, αν και μόνο τρία επέζησαν των γονέων τους. Μία από τις κόρες του, η Φρανσίνα Μαργκαρέτα βαν Χόισουμ, έγινε επίσης ανθογράφος, πιθανώς βοηθώντας τον πατέρα της. Ο Βαν Χόισουμ καθιέρωσε γρήγορα μια τρομερή φήμη, γινόμενος, κοινή συναινέσει, ο κορυφαίος ζωγράφος νεκρής φύσης της εποχής του, συχνά χαιρετιζόμενος ως ο «φοίνικας όλων των ανθογράφων». Η αφοσίωσή του στην τέχνη του ήταν απόλυτη, και ήταν γνωστός για τη μυστικοπαθή φύση του όσον αφορά τις τεχνικές του, φημολογείται ότι απαγόρευε ακόμη και στους ίδιους του τους αδελφούς να εισέλθουν στο εργαστήριό του για να προστατεύσει τις μεθόδους του καθαρισμού και εφαρμογής των χρωμάτων.

Οι ανθογραφίες του Βαν Χόισουμ είναι αριστουργήματα λεπτομέρειας, κομψότητας και τεχνικής λαμπρότητας. Ήταν διάσημος για την ικανότητά του να αποδίδει τις πιο μικροσκοπικές λεπτομέρειες με εκπληκτική ακρίβεια, απεικονίζοντας σταγόνες δροσιάς, έντομα και τις λεπτές υφές των πετάλων με τέτοιο ρεαλισμό που φαίνονταν απτές. Οι συνθέσεις του, ιδιαίτερα στην ώριμη περίοδό του, χαρακτηρίζονται από μια αλάνθαστη κομψότητα και ισορροπία, αποφεύγοντας την υπερσύνθεση που μάστιζε ορισμένους από τους συγχρόνους του. Μια σημαντική εξέλιξη στο ύφος του σημειώθηκε μετά το 1720, όταν άρχισε να χρησιμοποιεί πιο ανοιχτά, συχνά κιτρινωπά, φόντα αντί για τα πιο σκούρα φόντα των προηγούμενων έργων του· αυτά τα μεταγενέστερα κομμάτια θεωρούνται γενικά τα καλύτερά του. Συχνά προτιμούσε να ζωγραφίζει σε λείες δρύινες ή χάλκινες πλάκες, οι οποίες ενίσχυαν τη φωτεινότητα και τη λεπτομέρεια του έργου του. Η τεχνική του περιλάμβανε την αρχική ζωγραφική των φύλλων με μπλε χρώμα και στη συνέχεια την εφαρμογή μιας καφέ ή πράσινης επικάλυψης, μια μέθοδο που πρωτοπόρησε ο Όττο Μαρσέους βαν Σρικ. Ζωγράφιζε επίπονα από ζωντανά λουλούδια, συναρμολογώντας τις περίτεχνες ανθοδέσμες του για παρατεταμένες περιόδους, μερικές φορές περιμένοντας ένα χρόνο ή περισσότερο για να ανθίσουν συγκεκριμένα άνθη στην εποχή τους, υπογραμμίζοντας την τελειομανία του.

Η εξαιρετική του δεξιοτεχνία του έφερε τεράστια φήμη και οικονομική επιτυχία κατά τη διάρκεια της ζωής του. Οι πίνακές του ήταν περιζήτητοι από βασιλείς και εύπορους συλλέκτες σε όλη την Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένου του Πρίγκιπα Γουλιέλμου της Έσσης, του Σερ Ρόμπερτ Γουόλπολ (του Βρετανού Πρωθυπουργού), του Δούκα της Ορλεάνης και των βασιλέων της Πολωνίας και της Πρωσίας. Τα έργα του έπιαναν εξαιρετικές τιμές, μερικές φορές τέσσερις έως πέντε φορές περισσότερο από τους πίνακες του Ρέμπραντ. Αυτή η αναγνώριση εξασφάλισε ότι πέθανε πολύ πλούσιος. Παρά την επιτυχία του, είχε λίγους μαθητές· η Μαργκαρέτα Χάφερμαν ήταν μια αξιόλογη μαθήτρια, αλλά το ανερχόμενο ταλέντο της φέρεται να προκάλεσε τέτοια ζήλια στον βαν Χόισουμ που αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το εργαστήριό του. Η σύγχρονή του αντίπαλος στην ανθογραφία ήταν η Ραχήλ Ρόις, αν και η φωτεινή και ηλιόλουστη αντιμετώπιση του βαν Χόισουμ οδήγησε σε συγκρίσεις με τον Κορρέτζιο, όπως ακριβώς ο Γιαν Ντάβιντ ντε Χέεμ, ένας προγενέστερος δάσκαλος, παρομοιάστηκε με τον Τιτσιάνο για τους ζεστούς, χρυσούς τόνους του.

Ενώ ο Γιαν βαν Χόισουμ είναι κυρίως γνωστός για τις νεκρές φύσεις του, ασχολήθηκε επίσης με την τοπιογραφία, αν και αυτά τα έργα δεν έλαβαν το ίδιο επίπεδο κριτικής αναγνώρισης. Περίπου οι μισοί από τους πίνακές του σε δημόσιες συλλογές είναι τοπία, που συχνά απεικονίζουν φανταστικές ιταλίζουσες σκηνές με κλασικά ερείπια, ήρεμες λίμνες και ακίνητα δέντρα, αποδοσμένα με μια γυαλιστερή ομαλότητα που ορισμένοι κριτικοί βρήκαν άψυχη ή «μάλλον ατυχή», ειδικά τα μεγαλύτερα κομμάτια του. Τα μικρότερα τοπία του, ωστόσο, επαινέθηκαν για τη λεπτή τους πινελιά και τις ευχάριστες λεπτομέρειες. Το παλαιότερο χρονολογημένο τοπίο είναι του 1717, που στεγάζεται στο Λούβρο. Ο Βαν Χόισουμ δημιούργησε επίσης σημαντικό αριθμό σχεδίων, τόσο συνθετικών μελετών για τους πίνακές του όσο και λεπτομερών απεικονίσεων μεμονωμένων λουλουδιών, αντανακλώντας την οξεία παρατήρησή του για τη φύση. Ταξίδευε συχνά σε κέντρα κηπουρικής όπως το Χάαρλεμ για να μελετήσει σπάνια άνθη απευθείας από τη ζωή.

Η κληρονομιά του Γιαν βαν Χόισουμ είναι βαθιά. Η καινοτόμος προσέγγισή του στη σύνθεση, το χρώμα και τη λεπτομέρεια επηρέασε βαθιά την πορεία της ανθογραφίας για εξήντα έως ογδόντα χρόνια μετά τον θάνατό του. Το ύφος του έγινε σημείο αναφοράς, εμπνέοντας πολλούς οπαδούς και μιμητές, συμπεριλαμβανομένων μελών της ίδιας του της οικογένειας, του Γιαν βαν Ος και του γιου του Γεώργιου Ιακώβου Ιωάννη βαν Ος, των αδελφών Γκέραρντ και Κορνήλιου βαν Σπάντονκ, και του Βίμπραντ Χέντρικς. Σήμερα, τα αριστουργήματά του φυλάσσονται σε έγκριτα μουσεία παγκοσμίως, συμπεριλαμβανομένου του Λούβρου στο Παρίσι, του Ρέικσμουζεουμ στο Άμστερνταμ, της Εθνικής Πινακοθήκης στο Λονδίνο, του Ερμιτάζ στην Αγία Πετρούπολη και του Μουσείου Γκέτι, πιστοποιώντας τη διαρκή του θέση ως ενός από τους μεγαλύτερους ζωγράφους νεκρής φύσης στην ιστορία της τέχνης.