Théodore Rousseau

Étienne Pierre Théodore Rousseau, geboren in Parijs op 15 april 1812, was een sleutelfiguur in de 19e-eeuwse Franse kunst en de onbetwiste leider van de School van Barbizon, een groep landschapsschilders. Als zoon van een kleermaker ontdekte Rousseau zijn artistieke roeping op 14-jarige leeftijd tijdens een reis naar de Jura, waar de ruwe schoonheid van het landschap een levenslange passie ontketende. Hoewel hij een formele opleiding kreeg van neoclassicistische schilders zoals Joseph Rémond, raakte hij al snel ontevreden over de rigide academische tradities. Geïnspireerd door het naturalisme van de 17e-eeuwse Hollandse meesters en de atmosferische werken van Engelse tijdgenoten zoals John Constable, besloot Rousseau rechtstreeks naar de natuur te schilderen. Deze praktijk van *en plein air* schilderen was revolutionair voor die tijd en vestigde zijn toewijding om de natuur niet af te beelden als een geïdealiseerde achtergrond voor historische verhalen, maar als een krachtig, dynamisch onderwerp op zich.

Rousseaus vroege carrière was een tumultueuze reis van vluchtige acceptatie en diepe afwijzing. Hij exposeerde voor het eerst op de prestigieuze Parijse Salon in 1831 en oogstte enige vroege bijval. Zijn breuk met de conventie bleek echter te radicaal voor de conservatieve jury. In 1836 werd zijn ambitieuze doek, *De afdaling van het vee*, geweigerd, wat het begin markeerde van een zevenjarige ballingschap uit de Salon, waarin elk van zijn inzendingen werd afgewezen. Deze aanhoudende censuur leverde hem de bijnaam 'le grand refusé' (de grote geweigerde) op. Ondanks dat hij van officiële tentoonstellingen werd geweerd, groeide zijn reputatie paradoxaal genoeg in progressieve kringen. Gesteund door invloedrijke critici en collega-kunstenaars werd Rousseau een symbool van artistieke integriteit en verzet tegen het verouderde academische systeem, en zijn werk werd bewonderd om zijn originaliteit en emotionele diepgang.

Onverschrokken door de officiële afwijzing zocht Rousseau toevlucht en inspiratie op het Franse platteland. Hij bezocht het bos van Fontainebleau voor het eerst in 1833 en vestigde zich in de jaren 1840 in het nabijgelegen dorp Barbizon. Daar werd hij de centrale figuur van een informele groep kunstenaars die zijn artistieke filosofie deelden, waaronder Jean-François Millet, Jules Dupré en Narcisse-Virgile Diaz de la Peña. Dit collectief, dat bekend werd als de School van Barbizon, verliet het atelier ten gunste van directe observatie van de natuur. Rousseaus schilderijen uit deze periode, zoals *Onder de berken, avond*, vangen de rustige maar ongetemde geest van het bos. Hij portretteerde bomen met een bijna menselijk karakter, en zijn doeken waren doordrenkt van een uitgesproken melancholische en peinzende stemming die zijn handelsmerk werd.

Rousseaus artistieke stijl werd bepaald door zijn innovatieve techniek en diepe emotionele resonantie. Hij reageerde tegen de kalme, geïdealiseerde landschappen van het neoclassicisme en portretteerde in plaats daarvan de natuur als een wilde en ongetemde kracht. Zijn gebruik van kleine, sterk getextureerde penseelstreken en zijn praktijk van het opbouwen van verflagen om rijke, tastbare oppervlakken te creëren, waren baanbrekend en liepen vooruit op de technieken van de impressionisten. Critici beschouwden zijn werk soms als 'onvoltooid', maar dit effect was een bewuste keuze om trouw te blijven aan zijn onmiddellijke zintuiglijke ervaring van het landschap. Door objectieve, empirische observatie te mengen met zijn eigen subjectieve emotionele reactie, verhief Rousseau de landschapsschilderkunst van een ondergeschikt genre tot een krachtig medium voor persoonlijke expressie.

De Revolutie van 1848 bracht eindelijk een verandering in het klimaat van de kunstwereld, wat leidde tot Rousseaus langverwachte officiële erkenning. Hij werd in 1849 bekroond met een eersteklas medaille op de Salon en in 1852 met het Kruis van het Legioen van Eer. Zijn werk werd gevierd op de Wereldtentoonstelling van 1855, wat zijn reputatie als meester bevestigde. Naast zijn kunst was Rousseau ook een baanbrekende milieuactivist, die met succes een petitie indiende bij keizer Napoleon III om een beschermd reservaat in het bos van Fontainebleau te creëren. Zijn latere jaren werden gekenmerkt door persoonlijke tegenslagen en een afnemende gezondheid. Na een beroerte stierf hij op 22 december 1867 in Barbizon, verzorgd door zijn goede vriend Millet. Rousseaus nalatenschap is immens; hij bevrijdde niet alleen de landschapsschilderkunst, maar baande ook de weg voor het modernisme en liet een onuitwisbare stempel achter op de kunstgeschiedenis.