Hasui Kawase

Hasui Kawase (川瀬 巴水, 18 mei 1883 – 7 november 1957) geldt als een van Japans belangrijkste en meest productieve houtsnedekunstenaars van de 20e eeuw. Als leidende figuur in de shin-hanga-beweging ("nieuwe prenten") mengde Hasui op meesterlijke wijze traditionele Japanse esthetiek met westerse artistieke invloeden, met name in zijn evocatieve landschapsprenten. Geboren als Bunjiro Kawase in Shiba, Tokio, werd hij beroemd om zijn vermogen om de serene schoonheid en atmosferische nuances van Japans diverse landschappen vast te leggen, waarbij hij momenten van zonsopgang, schemering, regen, sneeuw en maanlicht met een ongeëvenaarde poëtische gevoeligheid uitbeeldde. Zijn werken, vaak gekenmerkt door hun rust en nauwgezette detaillering, trachtten een geïdealiseerde maar toch herkenbare visie op Japan te portretteren tijdens een periode van snelle modernisering, en spraken zowel een binnenlands als internationaal publiek aan.

Hasui's vroege leven bracht uitdagingen met zich mee voor zijn artistieke ambities. Zijn ouders, die een groothandel in zijde en draad runden, ontmoedigden aanvankelijk zijn streven naar kunst en drongen er bij hem op aan het familiebedrijf over te nemen. Het faillissement van het bedrijf toen Hasui 26 was, werd echter een cruciaal moment, waardoor hij zich aan de kunst kon wijden. Hij had al enige vroege training ontvangen van schilder Aoyagi Bokusen en penseelschilderen gestudeerd bij Araki Kanyu. Op zoek naar formele instructie benaderde hij Kiyokata Kaburagi, een vooraanstaand Nihonga-schilder, maar hem werd aanvankelijk geadviseerd yōga (schilderen in westerse stijl) te studeren. Hasui volgde dit advies op en studeerde twee jaar bij Okada Saburōsuke. Zijn volharding wierp vruchten af toen hij zich opnieuw bij Kaburagi aanmeldde en werd geaccepteerd, waarbij hij de kunstenaarsnaam "Hasui" ontving, wat "water dat uit een bron gutst" betekent, een naam die resoneerde met zijn familienaam "Kawase" (rivierstroomversnellingen) en de vloeibaarheid en natuurlijke thema's van zijn toekomstige werk voorspelde. Zijn oom, Kanagaki Robun, een bekend auteur en een pionier in manga, kan ook een vroege creatieve invloed hebben uitgeoefend.

Het ware keerpunt in Hasui's carrière kwam met zijn intrede in de houtsnedekunst. Geïnspireerd door een tentoonstelling van Shinsui Itō's "Acht gezichten op het Biwameer", benaderde Hasui Shinsui's uitgever, Shōzaburō Watanabe, een belangrijke voorstander van de shin-hanga-beweging. Deze ontmoeting in 1918 markeerde het begin van een lange en vruchtbare samenwerking. Watanabe publiceerde Hasui's eerste experimentele prenten, gevolgd door succesvolle series zoals "Twaalf scènes van Tokio" (1919), "Acht gezichten op het zuidoosten" (1919) en de eerste "Reissouvenirs" (1919). Een tragedie trof in 1923 toen de Grote Kantō-aardbeving Tokio verwoestte, waarbij Watanabe's werkplaats werd vernietigd, inclusief Hasui's voltooide houtblokken en, verwoestend genoeg, meer dan 188 van zijn persoonlijke schetsboeken vol waardevolle landschapstekeningen. Hasui zelf verloor zijn huis bij de ramp.

Ondanks dit diepe verlies toonde Hasui opmerkelijke veerkracht. Later in 1923 ondernam hij uitgebreide schetsreizen door de regio's Hokuriku, San'in en San'yō in Japan. De schetsen van deze reizen, met name een reis van 102 dagen, vormden de basis voor vele latere prenten, waaronder zijn derde serie "Reissouvenirs" (1924). Deze periode zag een merkbare toename in de levendigheid van zijn kleuren en het realisme van zijn composities, wat zijn reputatie verder versterkte. Zijn prent uit 1925, "Zōjō-ji in Shiba" uit de serie "Twintig gezichten op Tōkyō", werd een immens succes en een van zijn best verkochte werken. Een ander populair stuk, "Maan in Magome", volgde in 1930. Door zijn voortdurende werk met Watanabe en de inspanningen van kenners zoals de Amerikaan Robert O. Muller, kregen Hasui's prenten aanzienlijke internationale erkenning, vooral in de Verenigde Staten, waar hij halverwege de jaren dertig als een leidende landschapsprentkunstenaar werd beschouwd.

Hasui's artistieke stijl wordt gekenmerkt door zijn bijna exclusieve focus op landschappen en stadsgezichten, ontleend aan directe observatie tijdens zijn reizen. In tegenstelling tot eerdere ukiyo-e-meesters die vaak beroemde historische of toeristische locaties (meisho-e) afbeeldden, koos Hasui vaak voor rustige, bescheiden locaties, waarbij hij de stille schoonheid van een verstedelijkend Japan vastlegde. Hij was een meester in het weergeven van atmosferische omstandigheden – de zachte val van sneeuw, de zachte gloed van de schemering, de reflecterende glans van door regen natte straten en de serene stilte van maanverlichte nachten. Hoewel hij zichzelf als een realist beschouwde en zijn yōga-training in perspectief en naturalistisch licht verwerkte, roepen zijn werken een diepe poëtische en emotionele reactie op. Hij benadrukte de cruciale collaboratieve aard van shin-hanga, die "telepathische communicatie" vereiste tussen de ontwerper, snijder en drukker om het gewenste effect te bereiken. Hoewel figuren zeldzaam zijn in zijn prenten, zijn ze, wanneer aanwezig, vaak eenzaam, wat bijdraagt aan de schaal van de scène en de contemplatieve stemming, soms geïnterpreteerd als reflecties van zijn eigen eenzaamheid of de grootsheid van de natuur ten opzichte van de mensheid.

Gedurende zijn bijna veertigjarige carrière ontwierp Hasui Kawase ongeveer 620 houtsneden. Zijn toewijding aan zijn ambacht en zijn bijdrage aan de Japanse cultuur werden formeel erkend in 1956 toen hij werd aangewezen als Levende Nationale Schat. Deze eer was gedeeltelijk gebaseerd op zijn prent "Sneeuw bij Zōjō-ji" (1953), waarvan het creatieproces nauwgezet door de overheid werd gedocumenteerd. Ondanks een nieuwe persoonlijke tragedie toen zijn huis opnieuw werd verwoest tijdens luchtaanvallen in de Tweede Wereldoorlog, bleef Hasui creëren. Hij stierf aan kanker op 7 november 1957, op 74-jarige leeftijd. Vaak aangeduid als de "Hiroshige van het Shōwa-tijdperk" of de "dichter van de reis", leeft Hasui's nalatenschap voort. Zijn prenten worden gevierd om hun technische brille, serene schoonheid en nostalgische weergave van Japan, en zijn zeer gewild bij verzamelaars, waaronder opmerkelijke figuren als Steve Jobs. Zijn werk bevindt zich in prestigieuze musea over de hele wereld en bevestigt zijn status als een van de laatste grote meesters van de Japanse landschapsprentkunst.